Ermelo ontvangt nazaten van ondergedoken Joodse familie Staal

Vanuit Amerika overgekomen volgde Lorri Staal maandag 25 juli de voetstappen van haar vader Aby Staal, die tijdens de Tweede Wereldoorlog is ondergedoken geweest op verschillende adressen in Ermelo. Samen met zijn vader en moeder; Levie en Elisabeth, zus Betje en broer Jacob en oma Betje. Aby, destijds 13 jaar, was de enige van het Joodse gezin die de Tweede Wereldoorlog overleefde.

Op het laatste onderduikadres van de familie Staal, nu camping Brem en Den aan de Watervalweg 110, kostte een inval op 22 maart 1943 het gezin hun vrijheid. Alleen Aby wist het vege lijf te redden door plotseling de benen te nemen en de kogels te ontwijken. De rest van het gezin werd via Westerbork gedeporteerd naar Sobibor waar het kort na de aankomst werd omgebracht.

Het was afgelopen maandag een bijzonder emotionele dagwaar menig traantje werd gelaten, vertelt Ermeloer Peter Yska die een heel programma voor het gezelschap op touw had gezet. Lorri had namelijk ook haar dochter Hannah meegenomen. Daarnaast bestond het gezelschap uit personen die hieronder worden genoemd of op een of andere manier met de gebeurtenissen van doen hadden.

'De zaak kwam januari 2016 aan het rollen'toen Yska werd benaderd door Anje van Buuren uit Huijbergen over zijn artikelen in het verenigingsbladVan 't Erf van Ermel van de Oudheidkundige Vereniging Ermeloo, over de Joodse familie Staal. Deze familie kwam uit Amsterdam en heeft voor zover Yska kan nagaan geen relatie met de families Staal uit Ermelo. Mevrouw van Buuren nam namens de kleinzoon van de heer Frederik Keijzer, de indertijd Utrechtse fabrikant die eigenaar was van Brem en Den, contact op met Yska. De kleinzoon wilde graag van Yska weten of hij nog meer wist over de lotgevallen van de familie Staal.

Waarop Yska mevrouw van Buuren de artikelen deed toekomen, zij stuurde ze vervolgens door naar de kleinzoon van de heer F. Keijzer, die op zijn beurt de informatie mailde naar zijn dochter Tanya Siraa in Zwitserland. Tanya raakt zo enthousiast dat zij op internet is gaan zoeken naar nazaten van Aby Staal. Haar zoektocht boekte succes want ze kwam in contact met Lorri Staal, de dochter van Aby Staal. Tanya vertaalde de artikelen in het Engels zodat Lorri het indringende stukje geschiedenis over haar vader kon lezen. Zij vertelde dat ze overdonderd was door de inhoud omdat die grotendeels overeenkwam met wat haar vader haar had verteld, die overigens drie jaar terug is overleden. Daarnaast waardeerde ze het erg dat er zoveel aandacht is geschonken aan haar familie. Bovendien vroeg Lorri of Yska haar in contact kon brengen met Anton Rook, die in de oorlogsperiode bij haar vader op lagere school zat aan de Burgemeester van Oordtstraat, bij meester van Rhee in de klas.

Anton die destijds 12 jaar was, verhaalt onder meer in Van 't Erf van Ermel; "Zijn zusje Betje en broer Jacob zaten enkele klassen lager. Tussen de middag aten de kinderen hun brood op bij ons thuis, omdat de afstand naar huis (Oude Boschweg 28, in woning De Hazenkamp, nu hoek Russulalaan/Champignonlaan) nogal ver weg was. Mijn vader Anton was directeur van het postkantoor aan de Stationsstraat en daar woonden wij ook." Het verhaal vervolgt met het relaas dat de familie Staal verhuisde naar een zomerhuisje aan de Jan van Malensteinweg. Zijn vader drukte Anton op het hart niet meer naar Aby toe te gaan om te spelen omdat dit veiliger zou zijn. Na de zomervakantie kwamen de kinderen Staal niet meer terug naar school, waarschijnlijk uit veiligheidsoverwegingen. Achteraf bleek dat de familie een vakantiewoning Brem en Den had betrokken..

Anton Rook weet ook in het verenigingsblad te vertellendat huisvrienden van zijn ouders, die aan de Spoorlijn (nu Dr. van Dalelaan) woonden, Aby opvingen. De vader van Anton regelde vervolgens een betrouwbare posbesteller die Aby in een afgedekte bakfiets naar het postkantoor bracht. Aby verbleef er volgens Anton twee weken zonder dat zijn broer en zusje het wisten. De vader van Anton wist overigens de familie Staal op de hoogte te brengen van het feit dat Aby in veiligheid was. Die kans kreeg hij toen de trein in Ermelo stopte waarin de familie Staal en andere gevangen Joden zaten, op weg naar Westerbork... .

De vader van Anton Rook legde via het Rode Kruis contact met een oom van Aby, Salomon, die op Long Island woonde, waarop Aby kort daarop is vertrokken naar Amerika.