Kerstbezinningscolumn ErikPrikt… vrijheid, verplichting en verlichting.
Ermelo hangt vol met lichtjes, maar hoe maken we het leven lichter? Juist nu hebben we daar behoefte aan, maar de wereld lijkt vol met mensen die problemen maken. We zien dat ‘iedereen’ verkeerd bezig is – de coronaregels overtreden, complottheorieën verkondigen, zwaar vuurwerk afsteken – en hebben te weinig oog voor de zorgzame en voorzichtige mensen. Hoe dat komt? We beoordelen anderen vaak op basis van de eerste indruk. Letterlijk vóór we het weten, heeft ons onderbewuste al een negatief beeld geconstrueerd.
Als iemand het niet met ons eens is, kent ons razendsnelle brein maar drie standen: die persoon is óf onwetend (beschikt niet over alle kennis), óf dom (niet in staat te begrijpen hoe het werkelijk zit), óf slecht (hij kent alle feiten, is intelligent en beweert toch iets anders dan ik; dat kan alleen maar met slechte bedoelingen zijn…). We kúnnen wel betere conclusies trekken, maar doen dat pas later, bij nader inzien. Dan laten we het langzame deel van onze hersenen alles rustig analyseren. Maar dan is het vaak al te laat.
We oordelen ook vaak te snel over onszelf. Geen probleem voor de ‘Trumpjes’ onder ons: die zijn permanent enorm tevreden over zichzelf (of kunnen dat heel goed faken). Maar de meeste mensen hebben wel enige zelfkritiek. Die hebben meteen spijt van een kwetsende uitspraak of onbesuisde actie. Want we voelen ons verantwoordelijk voor wat we zeggen en wat we doen, we hebben immers de vrijheid om te kiezen? Zelfs als we zeggen Ik moet wel, ik kan niet anders, hebben we meerdere keuzes, maar dan deinzen we terug voor consequenties.
Die vrijheid heeft één beperking: je bent niet vrij om met het vrij-zijn te stoppen. Vrijheid verplicht je tot het maken van keuzes, daar kan en mag je je niet aan onttrekken. Je hebt ook niets aan uitvluchten – erfelijke factoren, opvoeding, cultuur spelen wel mee, maar je word er niet door bepaald. Met de dooddoener Zo ben ik nu eenmaal! probeer je jezelf te ontslaan van alle verantwoordelijkheid, maar… die vrijheid heb je niet. Dat is zowel het mooiste als het moeilijkste in ons leven.
Want die verantwoordelijkheid lijkt een last, maar geeft ons juist de ruimte. Omdat we geen dieren zijn die puur naar hun instincten handelen en ook geen voorgeprogrammeerde robots, kunnen we steeds opnieuw naar de omstandigheden kijken en zelf bepalen hoe we daarop reageren. Steeds opnieuw de vraag stellen: Wil ik dit wel, past deze (re)actie bij mijn levensvisie? Zo ja: doe het, zo niet: doe het niet!
Pas als je op deze manier naar je leven kijkt, geef je jezelf de vrijheid om volledig mens te zijn. Zonder excuses, zonder uitvluchten. Dan is het maken van keuzes niet zozeer zwaar, maar eerder interessant. Het leven wordt er lichter en zinvoller door.
Erik Slagt
Ermeloër Erik Slagt coacht mensen die ‘een beetje vastlopen’ in hun persoonlijke ontwikkeling. Motto: er is altijd meer ruimte dan je denkt.
Zie ook: www.espacio-coaching.nl
Mijn nieuwe bundel columns is uit: ‘Wees een steen, 64 gedachtenoefeningen voor een vrije geest’.
Te bestellen bij Riemer & Walinga, of online bij Bol.com of bij uitgeverij Brave New Books: https://www.bravenewbooks.nl/site/index.php?r=userwebsite/index&id=erikslagt/
