Column: ErikPrikt… verkeerde denkpatronen.
Nu niet boos worden, maar jouw brein redeneert echt niet logisch. Het mijne ook niet, trouwens. We hebben allemaal last van een hele serie ingebakken denkpatronen die zorgen voor een vertekend beeld van de werkelijkheid.
Eén zo’n denkpatroon (ook wel bias genoemd) is de neiging om bewuste acties toe te kennen aan levenloze dingen. Deze neiging is sterker wanneer je niet goed snapt wat er precies gebeurt, zoals bij moderne apparaten. Denk bijvoorbeeld aan een zwarte doos die via onzichtbare mechanische processen A4-tjes bedrukt: een printer. Die loopt altijd vast als je een héél belangrijk artikel moet printen en dan word je kwaad. Op die printer. Die dwarsboomt je plannen altijd als jij het druk hebt!
Zonder het te weten zijn er veel van zulke verkeerde denkpatronen werkzaam als we voorspellingen doen en beslissingen nemen. Ons brein construeert modellen die niet kloppen. Het koppelt twee gebeurtenissen die los van elkaar staan (stress vanwege de deadline voor dat artikel en het vastlopen van de printer) aan elkaar, zodat we ze zien als oorzaak en gevolg (die rot-printer stopt omdat jij het druk hebt). De volgende keer verwacht je al dat het apparaat zal weigeren.
Nu je dit mechanisme doorhebt, trap je er natuurlijk niet meer in. Of toch stiekem wel? Het zijn dan wel ‘fouten’ in ons brein, maar ze voorzien wel in een bepaalde menselijke behoefte. Bijvoorbeeld de behoefte om onbegrijpelijke gebeurtenissen te verklaren en onzekerheid weg te nemen. Of de behoefte om een schuldige aan te wijzen voor het mislukken van je mailing, je gedrag goed te praten als je onplezierige corona-maatregelen aan je laars lapt, of Fraude! te roepen als je de verkiezingen hebt verloren. Dat voelt lekker!
Maar behalve lekker is het ook gevaarlijk. Zo’n simpel denkpatroon maakt dat we de complexe wereld veel te makkelijk opdelen in goed en fout. Alle opvattingen van anderen waar je het niet mee eens bent geven je een onaangenaam gevoel, dus consumeren we alleen informatie die onze eigen mening bevestigt. Dit effect wordt nog versterkt als meer mensen erover praten, zodat een theorie steeds meer aanhangers krijgt.
Zo trekt fake news veel aandacht, zijn er stapels vervalste stembiljetten gevonden, bestaat er een technologie-samenzwering die ons de anderhalvemeterregel opdringt, hoor je complotdenkers roepen dat het coronavirus is bedacht om de symptomen van 5G-straling te verklaren… en nog veel meer.
Hoe kan je jezelf beschermen tegen deze waanideeën? Begin bij jezelf, bedenk dat het misschien wel begint bij je eigen ‘blinde vlek’. We denken dat alle andere mensen last hebben van verkeerde denkpatronen, maar wij zelf niet… .
Erik Slagt
Ermeloër Erik Slagt coacht mensen die ‘een beetje vastlopen’ in hun persoonlijke ontwikkeling. Motto: er is altijd meer ruimte dan je denkt.
- Zie ook: www.espacio-coaching.nl
