ErikPrikt… je vertrouwde, onbetrouwbare intuïtie.
Vuurwerk afsteken of niet? Illegale bebouwing gedogen of slopen? De gemoederen in Ermelo lopen soms hoog op. We nemen elkaar de hele dag de maat, in een fractie van een seconde hebben we ons oordeel klaar. Dat kan al kwalijk zijn als het leidt tot geroddel bij de koffiemachine of tot blaming and shaming op de social media. Echt gevaarlijk wordt het in de rechtspraak. Want ook politiemensen en rechters hebben vaak last van vooroordelen die hun oordeel beïnvloeden. Dat zie je bij het etnisch profileren en aanhoudingen op basis van afkomst, wat kan leiden tot onterechte veroordelingen.
Waar is dat snelle oordeel op gebaseerd? Soms, heel soms, op feiten, echte gecheckte feiten, maar veel vaker op onze intuïtie. Daarmee slaan we helaas voortdurend de plank mis: intuïtie maakt meer kapot dan je lief is. Maar ja, ons brein is zo ingericht dat het heel snel beslissingen kan nemen. Dat is het automatische en snelle, op overleving gerichte denken, terwijl we ons trage, weloverwogen denken gebruiken als we er even rustig voor gaat zitten.
Zo’n snel genomen beslissing redt wel je leven als je voor een auto wegspringt, en kan een ander beschadigen als je niet eerst goed nadenkt voor je iets zegt of doet. Veel van wat we ‘intuïtief’ menen te weten, komt, zonder dat we ons dat realiseren, voort uit impliciete herinneringen, en uit aannames en vooroordelen die we als waarheid aannemen. En het is veel gemakkelijker om geheel automatisch uit die kennis te putten, dan zorgvuldig alle beschikbare informatie te verzamelen en uit te pluizen.
En zelfs als we dat wel doen, hebben we de neiging om selectief, want gevoelsmatig, te shoppen in de beschikbare gegevens. We hebben allemaal last van het bevestigingsoordeel, de confirmation bias. Je hebt een bepaalde mening en pikt alleen die informatie op die jouw mening bevestigt. Natuurlijk vindt je altijd wel iets dat jouw redenering ondersteunt, dus alleen door bewust te zoeken naar dingen die jouw opvatting onderuithalen, kan je argumenten vinden die je van mening doen veranderen.
Sowieso zitten er gaten in je kennis, je hebt blinde vlekken en je geheugen is uiterst onbetrouwbaar. Daar zijn boekenplanken over volgeschreven. Een bekend voorbeeld is het filmpje van de moord op Pim Fortuyn, wat veel ondervraagden zich zeggen te herinneren, vaak heel gedetailleerd. Alleen, dat filmpje bestaat niet.
Paradoxaal kan juist je innerlijke twijfel – het voelt niet goed – de aanzet geven om de feiten nog eens kritisch te beoordelen. Je intuïtie wordt in die gevallen gevoed door eerdere ervaringen met verkeerde inschattingen. ‘Ergens een nachtje over slapen’ werkt echt! Maar ook dan is het resultaat ongewis.
Elk snel oordeel, over mensen of over zaken, vráágt om de vragen: is dat zo, kan het ook anders zijn?
Erik Slagt
Ermeloër Erik Slagt coacht mensen die ‘een beetje vastlopen’ in hun persoonlijke ontwikkeling. Motto: er is altijd meer ruimte dan je denkt.
- Zie ook: www.espacio-coaching.nl
