ErikPrikt… met (on)zichtbare hand.
‘We zijn gelukkiger dan 25 jaar geleden!’ kopte de krant vorige week. En in kleine gemeenten, zoals Ermelo, zijn we gelukkiger dan in grote steden. Maar ‘We hebben een obsessie met geluk en jagen de verkeerde doelen na,’ waarschuwde de psycholoog . Twee waarheden die met elkaar in tegenspraak lijken. Of toch niet?
Geluk is vaak oppervlakkig: we willen een gemakkelijk leven, waarin we ons goed voelen en weinig stress of zorgen hebben en liefst veel mooie spulletjes. Toch is dat vaak onbevredigend. Telkens blijkt dat niet geluk, maar betekenis het leven de moeite waard maakt. Want juist indringende ervaringen, je doel bereiken door hard werken en iets betekenen voor een ander, maken het leven zinvol.
Hoe doe je dat, betekenis geven aan het leven? Daar bestaan zeer uiteenlopende inzichten over. Het maakt al groot verschil of je kijkt naar de intentie van je handelen, of alleen naar het resultaat. Aanhangers van het ‘utilarisme’ zeggen Geluk is de aanwezigheid van zoveel mogelijk genot en zo min mogelijk pijn voor zoveel mogelijk mensen. Zij steken de handen uit de mouwen om een bijdrage te leveren aan het algemeen belang. Want wie alleen zijn eigen geluk najaagt, desnoods ten koste van anderen, beseft niet dat zijn welbevinden juist toeneemt wanneer anderen ook gelukkig zijn.
Mensen die geloven in de ‘onzichtbare hand’ van het economische krachtenspel zijn het daar niet mee eens. Het najagen van eigenbelang brengt (onbedoeld) veel goeds voort, stellen zij. Eigenbelang, zoals bij het principe van de vrije markt, is niet immoreel. Sterker nog, het draagt bij aan de gemeenschap, want het veroorzaakt een optimale sociaal-economische ordening waarvan iedereen profiteert. Daarom mag een bankdirecteur meer (graaien) dan een werknemer, en mag status, afkomst of geslacht een rol spelen in de morele vrijheid die je hebt. Dat is de ‘onzichtbare hand’, egoïsme als motor achter het algemeen belang!
Even los van de weerbarstige praktijk (het resultaat van je handelen is vaak anders dan je had bedoeld), zou het resultaat van beide zienswijzen hetzelfde kunnen zijn: meer voorspoed voor iedereen. Maar de persoonlijke beleving, zeg maar de weg die je aflegt om dat doel te bereiken, verschilt enorm. Ga je sociaal bewogen door het leven of als egoïst? Wil je dat je handelen voldoet aan ethische normen, of bereken je wat jou de grootste winst oplevert? Die keuze moet je zelf maken.
En als alle inspanningen niet het gewenste resultaat opleveren, blijft alleen die zingevingsvraag over: heb ik – zichtbaar of onzichtbaar – juist gehandeld, was het zinvol? Tel uit je ‘winst’.
1.N.a.v. het rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau, De sociale staat van Nederland (dec. 2017)
2.Emily Esfahani Smith, De kracht van betekenis: Hoe zin te geven aan je leven (2017)
3.Jeremy Bentham, filosoof (1748-1832 )
4.Adam Smith, econoom (1723-1790)
Erik Slagt
Ermeloër Erik Slagt coacht mensen die ‘een beetje vastlopen’ in hun persoonlijke ontwikkeling. Motto: er is altijd meer ruimte dan je denkt.
Zie ook: www.espacio-coaching.nl
