ErikPrikt… energiezuinige hersenen.
Ons brein vreet energie
Zorgvuldig omgaan met de beschikbare energie is niet alleen een mondiaal thema, het is elk moment van de dag actueel in onze eigen hoofd. Want ons brein vreet energie! Het wil graag voorspellen wat er komt en snel betekenis geven aan wat er is, én daarbij de het overzicht behouden. Verandering en onzekerheid zijn ongewenst, want die noodzaken ons allerlei toekomstscenario’s door te nemen: wat kán er allemaal gebeuren? Voor dat denkwerk gebruiken de hersenen maar liefst 20% van onze energie, terwijl ze maar 2% van ons lichaamsgewicht uitmaken. Energie die we dus niet aan ons andere werk kunnen besteden.
Energietekort
In onzekere situaties krijgt ons brein daardoor al snel een energietekort en wordt beslissingen nemen steeds moeilijker. Dan kunnen we niet meer helder denken, noch nieuwe informatie verwerken en we hebben moeite ons te focussen op het hier en nu. We maken ons zorgen, gaan op een negatieve manier speculeren, stellen beslissingen uit of kiezen te snel de meest voor de hand liggende oplossing. Dat is meestal niet de beste, vaak zelfs de verkeerde. Dit komt dus doordat het brein met overleven bezig is.
Extra denkwerk
Overleven is immers de oertaak van onze hersenen: ons handelen zodanig aansturen dat we bedreigingen vermijden en zorgen voor basisbehoeften zoals voedsel en onderdak. Continu voorspellen wat er kan gebeuren, om de juiste beslissingen te kunnen nemen. De primaire reacties – vechten, vluchten of verstarren – zijn in de loop van de evolutie aangevuld met risico-analyse, tactiek en strategie. Dat heeft onze overlevingskansen vergroot, maar betekent ook extra denkwerk, dus meer energieverbruik.
Voldoende plasticiteit
Daarom gebruiken de hersenen speciaal voor routinehandelingen aangelegde neurale ‘paden’, die ons brein heel zuinig kan ‘bewandelen’. En gelukkig beschikt het brein over voldoende plasticiteit om tot op hoge leeftijd te leren en te herstructureren en zich daarmee aan te passen aan de veranderende vraag. Het energievraagstuk blijft echter actueel.
Samenwerken
Een onderschatte manier van energiezuinig opereren is samenwerken. Onze prefrontale cortex (PFC), die helpt onze emoties in bedwang te houden, maakt overuren in onzekere, stressvolle tijden, maar heeft het makkelijker in een sociaal vriendelijke omgeving. Als je samenwerkt met goede collega’s of je sport met je vertrouwde ploeg, geeft de groep je – evolutionair verklaarbaar – een veilig gevoel. Dat zorgt voor meer ontspanning tijdens het presteren, waardoor je wilskracht (voor de liefhebbers: gelegen in de cortex singularis anterior, CCA) minder energie nodig heeft om je te stimuleren het prestatieniveau hoog te houden. Mede daarom gaat fietsen in een groep zo makkelijk en heeft de wielrenner die gelost is het zo zwaar, fysiek en mentaal.
Sterke emoties
Hoe het mis kan gaan zien we bij fusies en interne organisatieveranderingen, waar vertrouwde samenwerkingsverbanden worden verbroken en groepen met een verschillende bedrijfscultuur samengevoegd. Dat geeft een onveilig gevoel en roept sterke emoties op. De PFC maakt overuren en kan de CCA niet ontlasten met geruststellende signalen. De motivatie en de wilskracht dalen, de weerstand groeit, het proces stagneert…
En de solist dan?
Strategische allianties, gebaseerd op gemeenschappelijke doelen, zijn dus effectief. Maar hoe doet die einzelgänger het dan, de solist thuis achter z’n laptop? Die heeft wellicht een andere keus gemaakt. Die mijdt het risico te belanden in een groep die niet vertrouwd aanvoelt, waar je op je hoede moet zijn, en waar geen sprake is van ontspannen en doelgericht samenwerken. Die smaakt het genoegen om te kunnen werken zonder de ‘ratten’, intriganten of machiavellisten die veel organisaties onveilig maken. Geen energielekken, alle ruimte voor jezelf. Ook niet slecht.
Erik Slagt
Ermeloër Erik Slagt coacht mensen die ‘een beetje vastlopen’ in hun persoonlijke ontwikkeling. Motto: er is altijd meer ruimte dan je denkt.
Zie ook: www.espacio-coaching.nl
