ErikPrikt… imitatie, prestatie en begeerte

Foto: Ermelo.nieuws.nl

ErikPrikt… imitatie, prestatie en begeerte.

Imiteren: leren, presteren en… begeren

Vanaf onze geboorte imiteren we alles wat we om ons heen waarnemen. Van onze ouders, hangend boven de wieg, tot onze helden in muziek, sport en carrière. Dat bepaalt de ontwikkeling van onze persoonlijkheid en vormt de basis van onze cultuur en onze persoonlijkheid. Dit levenslange kopieergedrag brengt zoveel voordelen met zich mee, zoals gebruik maken van de ervaring van anderen en geaccepteerd worden in de groep, dat je de nadelen meestal voor lief neemt: de sociale controle, de enge grenzen van wat mag en wat niet mag… Want met een ‘harde’, onafhankelijke opstelling ben je wellicht een authentieker persoon, je profiteert minder van je sociale omgeving of wordt zelfs uitgekotst. ‘Zacht’ meegaan levert je meestal meer op.

Aan imiteren danken we ook onze empathie en ons vermogen tot leren. Dat is prachtig. Een stapje verder is het streven naar een hogere niveau, een rolmodel volgend. Dat betekent presteren, misschien ook beter zijn dan anderen. Dat kan nog steeds een overwegend positieve ontwikkeling zijn, zolang het ‘deelbare’ zaken betreft: iemands manier van werken nabootsen, dezelfde studie volgen, zijn wijze inzichten opnemen. Maar als het om ‘ondeelbare’ zaken gaat, kan er rivaliteit en strijd ontstaan die ten koste gaat van de ander. Twee vrienden kunnen elkaar lange tijd probleemloos imiteren en stimuleren, tot op het moment dat ze beiden verliefd worden op dezelfde persoon. Twee ondernemers beconcurreren elkaar op leven en dood op een beperkte markt. Dan gaat het om ‘ondeelbare’ zaken, dus als je iets unieks wilt hebben. Dan ben je niet meer tevreden bent met wat je al hebt. Dat is pure begeerte, de slechte versie van imitatiegedrag.*

De nabootsings-rivaliteit is bovendien besmettelijk. Mensen kiezen partij. Dreigementen en scheldkanonnades worden eveneens geïmiteerd. Geweld lokt geweld uit, het onbehagen breidt zich als een olievlek uit over de samenleving, met Twitter en Facebook als katalysators.

Hoe dat komt? Door onze spiegelneuronen, hersencellen die niet alleen geactiveerd zijn wanneer iemand zelf een beweging uitvoert, maar ook als hij diezelfde beweging bij iemand anders observeert. Willen kinderen die aan het spelen zijn vaak niet juist dát hebben waar de ander net mee bezig is, ook als ze er zelf al lang niet meer mee gespeeld hebben? Veel volwassenen hebben dat nog steeds: heeft de buurman een nieuwe auto… of heeft het buurland olie in de grond… of heeft het verre Europa alles wat jij niet hebt…

De hersenen maken van ons gedrag een dermate complex geheel, dat je niet meer weet waar je verlangens en beslissingen uiteindelijk vandaan komen. Zonder dat je je daarvan bewust bent verzin je vaak achteraf plausibele verklaringen om je onbewust gemaakte keuzes acceptabel te maken. Ook de diepste zelfreflectie is niet bij machte om deze complexiteit te doorgronden. Je kan niet anders dan zo oprecht mogelijk proberen je handelen te baseren op wat jij als ethisch juist beschouwt. En vooral genieten van wat je hebt en dat met anderen delen. Handelen met die intentie doen je spiegelneuronen verbleken en die in het beloningscentrum van je hersenen oplichten.

* René Girard, mimetische theorie

Erik Slagt

Ermeloër Erik Slagt coacht mensen die ‘een beetje vastlopen’ in hun persoonlijke ontwikkeling. Motto: er is altijd meer ruimte dan je denkt.

Aanmelden nieuwsbrief
Cookieinstellingen