ErikPrikt… het goede in de mens
Grote sociale ongelijkheid
Wie even vergeet dat het 8-uur-Journaal een opstapeling is van een tamelijk willekeurig gekozen hoeveelheid incidenten, krijgt gemakkelijk de indruk dat de mens in zijn diepste wezen slecht is. Dat idee heeft zich sinds Darwin (bijna 200 jaar geleden) stevig in ons brein genesteld, want de in de evolutietheorie legde hij uit hoe ‘bevoorrechte rassen’ aan het langste eind trokken in ‘de strijd des levens’. En de bevoorrechten in onze samenleving vonden dat een prettige, wetenschappelijke rechtvaardiging voor de grote sociale ongelijkheid van die tijd.
Niet voldoende geoefend
Daarmee werden ideeën naar de achtergrond gedrukt over een mogelijk evenwicht tussen goed en kwaad (zo mooi verbeeld in het yin-yangteken), of zelfs van het goede in de mens. Jammer, want Aristoteles had 2000 jaar eerder juist een veel optimistischer uitgangspunt, namelijk dat de mens in wezen goed is en dat mensen die verkeerde handelingen verrichten niet slecht zijn, maar zich nog niet voldoende hebben geoefend.
Mensen deugen
En zelfs het idee van selectie door evolutie kan een positief beeld van de mens opleveren. De Rus Peter Kropotkin bekritiseerde een eeuw geleden in zijn boek Wederzijdse Hulp, als factor in de evolutie (1902) het denkbeeld dat zich in de natuur altijd en overal onderlinge strijd zou afspelen. Integendeel, zei hij, juist het instinct van wederzijdse hulp biedt grote voordelen. Sociale diersoorten hebben een voorsprong in de strijd om het bestaan, omdat door onderlinge samenwerking individuen langer kunnen leven en meer nakomelingen kunnen voortbrengen. Toen kreeg hij de ingeving waar niet alleen biologen vandaag nog op voortborduren. Wij zijn, zo realiseerde hij zich, ten diepste geneigd tot samenwerking en empathie. Mensen deugen.
Aannames
Eigenlijk ervaren we dat elke dag: het geeft je een prettig gevoel als je andere mensen helpt, we maken er onze wereld een beetje beter door. Maar hoe komt het dan dat we in politieke discussies zo vaak negatieve aannames doen over de menselijke natuur? Asielzoekers zouden luie profiteurs zijn, uitkeringsgerechtigden potentiële fraudeurs en bankiers onverbeterlijke graaiers. Om over mensen met een ander geloof maar te zwijgen… Stapels wetgeving worden geschreven vanuit de aanname dat mensen niet deugen. Er wordt voortdurend gedaan alsof die aanname rechtstreeks uit de biologie komt, maar zoals bioloog Frans de Waal in ‘Een tijd voor empathie’ aantoont, niets is minder waar. Die aannames over de menselijke natuur zijn aan herziening toe.
Stevig weerwoord
Dat valt niet mee als je dagelijks bang wordt gemaakt door bloederige beelden en alarmerende krantenkoppen. Dan verwacht je alleen nog maar het slechtste van de ander en dat brengt het slechtste in jezelf naar boven. Zo worden theorieën over de menselijke natuur werkelijkheid omdat we ze geloven. Hoogste tijd dus voor een stevig weerwoord tegen je ‘innerlijke bangmaker’. Dat levert een positievere kijk op de wereld op. En zeg nou zelf, verreweg de meeste mensen gaan toch verreweg de meeste tijd op een redelijke of zelfs liefdevolle manier met elkaar om? Gewoon mee doorgaan in 2017.
Erik Slagt
Ermeloër Erik Slagt coacht mensen die ‘een beetje vastlopen’ in hun persoonlijke ontwikkeling. Motto: er is altijd meer ruimte dan je denkt.
- Zie ook: www.espacio-coaching.nl
